Swoboda w poruszaniu się, otwarte granice, możliwości studiowania, pracy i mieszkania właściwie w każdym zakątku świata, nie są w obecnych czasach żadnym problemem. Pokuszę się nawet o stwierdzenie, że większość z nas ma wśród swoich bliskich znajomych czy w rodzinie kogoś, kto studiuje, pracuje lub mieszka poza granicami kraju.

Naszą codziennością staje się życie w świecie wielokulturowym, a co za tym idzie, wielojęzycznym. Pomimo tego kwestia wychowania w dwujęzyczności wciąż rodzi wiele pytań, tworzy mity, a rodzice dzieci dwujęzycznych czują się zagubieni.

Spróbujmy zatem wspólnie prześledzić najistotniejsze fakty dotyczące wychowania dwujęzycznych dzieci oraz obalmy najpopularniejsze mity.

Niech wstępem stanie się moja własna historia.

Kiedy blisko 10 lat temu przyjechałam do Anglii, by na nowo tworzyć dom i budować swoje miejsce na ziemi, nie zdawałam sobie sprawy z tego, z jak wieloma trudnościami i przeciwnościami codziennego życia przyjdzie mi się zmierzyć. Jednym z nich, a równocześnie najważniejszym, okazał się język. Nasz pierwszy "poniedziałek" w nowym kraju zapoczątkował również przygodę z dwujęzycznością.

Dwujęzyczność "dopadła" mnie również w pracy, dlatego zaczęłam coraz mocniej zgłębiać ten temat, uczyć się, czytać, pracować w dwujęzyczności i z dwujęzycznością. A wszystko po to, by na bazie wiedzy, którą zdobywałam przez lata oraz na podstawie własnych doświadczeń (jako mamy dwujęzycznych dzieci oraz teraputy), wspomagać rozwój mowy innych dwujęzycznych dzieci.

Czym jest dwujęzyczność (wielojęzyczność)?

Dwujęzyczność, z łac. bilinguis znaczy "sprawny w dwóch językach". To zdolność do używania regularnie więcej niż jednego języka. Coraz częściej mówi się też o tym, że idealna dwujęzyczność nie istnieje - to znaczy, że nie można nabyć w sposób dokładnie identyczny dwóch systemów językowych. Umiejętności lingwistyczne osoby będą zależały od wielu czynników, dlatego tak ważna jest rola rodzica w wychowaniu dwujęzycznego dziecka. Zawsze język otoczenia stanie się tym bardziej dominującym, dlatego język mniejszościowy wymaga tym większej uwagi.

Umiejętność posługiwania się kilkoma językami jest postrzegana jako wielkie dobrodziejstwo. Często w naszych wielokulturowych społeczeństwach mówi się, że dwujęzyczność to prawdziwy skarb, zapewnienie dziecku świetnego startu w przyszłości, zwiększenie jego możliwości edukacyjnych, otwartości na inne kultury. Podkreśla się jej pozytywny wpływ na niektóre funkcje rozwoju poznawczego dziecka: myślenie twórcze, umiejętność abstrahowania, zdolność koncentracji.

cytat pochodzi z bloga "Dzieci Dwujęzyczne"

Ogromną rolą rodziców zatem jest pilnowanie, by dwujęzyczność ich dzieci była w miarę zrównoważona i bogata, by umiały się dobrze odnaleźć w obu rzeczywistościach językowych i kulturowych.

Każda rodzina jest jednak inna i doświadczenia oraz możliwości rozwoju dwujęzyczności są różne. Inna jest bowiem sytuacja, gdy dziecko wychowuje się w rodzinie mieszanej (rodzice pochodzą z różnych krajów, posługują się innymi językami), a inna w rodzinie emigrantów, gdzie zmiana miejsca zamieszkania wymusza posługiwanie się nowym językiem.

Pierwszy przypadek, to tak zwana dwujęzyczność symultaniczna. W takim przypadku rodzice mają możliwość wyboru kilku strategii, z której najpopularniejsza i według opracowanych badań, przynoszaca najlepsze efekty i najbardziej naturalna dla dziecka, jest strategia OPOL (\_one person one language\_), gdzie każdy z rodziców mówi do dziecka wyłącznie w swoim języku ojczystym.

Drugi przypadek, który jest również moim osobistym doświadczeniem, to tak zwana dwujęzyczność sekwencyjna. Dziecko musi nauczyć się języka kraju, w którym mieszka. To trudna droga, gdyż zwykle język ten jest zupełnie nowy, a dziecko do tej pory posługiwało się tylko jednym - językiem swoich rodziców. W przypadku dwujęzyczności sekwencyjnej bardzo istotnym elementem, na który należy zwrócić uwagę, jest konieczność nabywania kompetencji w nowym języku również przez rodziców, by możliwości wynikające z życia w dwóch kulturach i językach ubogacały całą rodzinę i nie powodowały problemów w komunikacji między rodzicami, a dzieckiem.

Nauka drugiego języka daje poczucie wspólnoty i jedności z nową społecznością, z która dziecko zaczyna się utożsamiać, poznaje zasady nie tylko języka, ale zaczyna dostrzegać różnice kulturowe oraz rozumieć zasady obowiązujące w nowej społeczności. Rodzice natomiast dostają narzędzie do komunikowania się z własnym dzieckiem, rozumienia jego świata. Natomiast podtrzymywanie umiejętności komunikacyjnych dziecka w języku rodziców pozwala rodzicom na niezakłócone pełnienie ich roli, jako osób przekazujących za pomocą języka emocje, kulturę oraz tradycję kraju pochodzenia.

I tu ważna role pełnimy my - nauczyciele, terapeuci. Powinniśmy wspierać rodziców i zachęcać ich do podtrzymywania dwujęzyczności ich dzieci. Pamiętajmy, że, szczególnie w przypadku rodzin emigracyjnych, ważne jest nasze wsparcie w nauce nowego języka, powolnym wdrażaniu w nowe społeczności, ale również zachęcanie do kultywowania własnego języka ojczystego.

Nie wolno nam zabraniać rodzicom mówić do dziecka w ich języku, aby szybciej nauczyło się nowego!

A to wciąż niestety się dzieje. Język to nie tylko słowo, znak, zlepek liter niosących znaczenie - to przede wszystkim nośnik emocji, kultury, to właściwa melodia i akcent, który buduje więzi, daje poczucie bezpieczeństwa, który łączy ludzi i rodziny na wielu płaszczyznach! Dziecko musi rozmawiać z rodzicami w swoim języku, a my musimy do tego zachęcać i dziecko i rodzica, równocześnie starając się nauczyć nowego.

Pamiętam, z własnego doświadczenia, jak ogromnym wsparciem były dla mnie słowa nauczycieli moich dzieci, żebym nie mówiła do nich po angielsku, że one sobie poradzą, żebym wspierała ich jezyk polski, bo to on daje im poczucie bezpieczeństwa, a to ich rolą (nauczycieli) jest zadbanie o prawidłowe posługiwanie się językiem angielskim.

Ważne jest więc, by sytuacja dwujęzyczności budowała w dziecku i jego rodzicach otwartego człowieka, akceptującego i siebie i innych, umożliwiała rozszerzanie obrazu świata, napełniała szacunkiem dla korzeni i dla nowej kultury, wzbogacała emocjonalnie a nie rozdzierała wewnętrznie.

cytat z bloga "Dzieci dwujęzyczne"

Najbardziej rozpowszechnionym mitem dotyczącym wychowania dziecka w dwujęzyczności, szczególnie małego, którego system językowy dopiero się buduje, jest mit dotyczący zagrożenia opóźnionym rozwojem mowy.

Kochani rodzice, nauczyciele, pedagodzy, terapeuci. Do tej pory żadne naukowe badania nie potwierdziły, by dwujęzyczność miała wpływ na opóźnienie rozwoju mowy waszych dzieci. Mówi się natomiast o dobroczynnym wpływie dwujęzyczności na rozwój dzieci, szczególnie w sferze poznawczej, kształtowaniu umiejętności logicznego myślenia, uczeniu się.

Zarówno dzieci posługujących się jednym językiem, jak i tych dwu- lub wielojęzycznych, dotyczą te same normy rozwojowe, a ewentualne opóźnienia w rozwoju językowym należy konsultować ze specjalistami, niezależnie od tego iloma językami mówimy do dziecka.

Ponieważ dostaję mnóstwo zapytań, jak wspierać rozwój mowy dzieci dwujęzycznych, zapraszam do śledzenia bloga. Już wkrótce napiszę o tym dla Was.

Na koniec zostawiam was ze słowami dr Anety Nott-Bower, która mówi:

Dwujęzyczność łączy i daje moc!

:-)

Bibliografia:

1. Z. Wodniecka, K. Mieszkowska, J. Durlik, E. Haman: Kiedy 1+1 nie równa się 2, czyli jak dwujęzyczni przyswajają i przetwarzają język(i), s 92-127 W: Logopedia międzykulturowa, pod red. E. Czaplewskiej
2. prof. K. Dziubalska-Kołaczyk, informacje z wykładu online ze strony Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.
3. cytaty pochodzą z bloga "Dzieci dwujęzyczne"