Co to jest wędzidełko?

Wędzidełko (tongue-tie, lingual frenulum) to fałd błony śluzowej, łączący dno jamy ustnej z dolną powierzchnią języka. Jest pozostałością po okresie rozwoju embrionalnego, a nieprawidłowości w jego budowie nazywamy ankyloglosią.

W jamie ustnej mamy nie jedno, a aż pięć wędzidełek!

Trzy główne, a w ich obrębie jeszcze podział na: podwargowe (górne i dolne), językowe (jedno, ale może mieć kilka przyczepów) i policzkowe (w obu policzkach).

W literaturze spotykamy wiele różnych metod klasyfikacji i oceny wędzidełek.

Najlepiej opisanym i takim, o którym wiemy najwięcej, jest wędzidełko podjęzykowe i to na nim skupię dziś uwagę.

Choć wędzidełko podjęzykowe jest jedno, nie u każdego z nas wygląda tak samo. A to za sprawą różnych miejsc przyczepów - E. Corylos, dr L. Kotlow, przyjmują podobną klasyfikację:

• pierwszy przyczep na czubku języka, drugi na dolnym wałku dziąsłowym (typ I i typ II)
• pierwszy przyczep znajduje się bliżej środka podstawy języka, a drugi w punkcie dna jamy ustnej (typ III)
• pierwszy przyczep znajduje się w tylnej części języka, drugi na dnie jamy ustnej. Może być umiejscowiony podśluzówkowo, a tym samym słabo lub niewidoczny, wyczuwalny w badaniu palpacyjnym (typ IV)

Ciekawostka

O wędzidełkach spotykamy wzmianki już w literaturze sięgającej XVII wieku, a w wieku XVIII powszechny był zabieg podcinania wędzidełka ostrym paznokciem przez akuszerki bezpośrednio po porodzie, co miało usprawnić karmienie.

Na szczęście dziś mamy już bardziej higieniczne metody pracy :-)

Niemniej jednak, niezależnie od miejsca przyczepu, czy wyglądu wędzidełka, jego skrócenie ma wpływ na prawidłowa funkcje karmienia.

Co odczuwa mama podczas karmienia?

• sutki po karmieniu wyglądają na zniekształcone lub zbladły
• sutki mogą być obolałe, popękane, krwawiące, posiniaczone
• może dojśc do zapalenie sutka i zablokowania przewód mlecznego
• wyczerpanie i frustracja z powodu ciągłego karmienia
• niepokój, stres związany z niemożnością karmienia piersią

Co odczuwa dzidziuś?

• ograniczony ruch języka sprawia, że dziecko może nie być w stanie wysunąć języka lub oblizać warg
• podczas płaczu język może pozostać na dnie ust lub tylko krawędzie mogą się zwinąć, tworząc kształt miseczki
• dziecko nie jest w stanie otworzyć ust szeroko podczas przystawiania się do piersi, co powoduje gryzienie / zgrzytanie
• niespokojne zachowanie podczas przystawiania się i łapania brodawki oraz podczas ssania
• problem z utrzymaniem się przy piersi w trakcie ssania
• zasypianie przy piersi przed końcem opróżnianiem piersi
• bardzo częste i krótkie karmienia
• słaby, powolny przyrost wagi
• odgłosy podczas karmienia przypominające "klikanie", "cmokanie", "mlaskanie"
• refluks (wymiotowanie po karmieniu)
• częste i bolesne kolki

Jedyną skuteczna metodą, poprawiająca funkcje pokarmowe, których problemy wynikają z ankyloglosji, jest zabieg frenotomii, czyli podcięcia wędzidełka. Zabieg ten wykonują lekarze chirurdzy, ale również doświadczeni stomatolodzy czy ortodonci. W UK, dodatkowo przeszkolone Midwives, Health visitors, a także uprawnieni do wykonywania tego zabiegu (oczywiście po uprzednim przeszkoleniu) są logopedzi, fizjoterapeuci oraz inni pracownicy zawodów zarejestrowanych w Health Professionals Council.

Rekomenduje się i zaleca podcięcie wędzidełka u dziecka jak najwcześniej, najlepiej zaraz po urodzeniu lub w pierwszych tygodniach życia. Ma to szczególne znaczenie przy poprawie funkcji ssania, ale konsekwencje wynikające z ankyloglosji sięgają znacznie dalej.

U dzieci z ankyloglosją:

• zauważamy problemy przy rozszerzaniu diety - w związku z ograniczoną ruchomością języka, utrudniony jest prawidłowy transport pokarmu - kęs powinien być uniesiony ku górze czubkiem języka i za pomocą ruchu falistego podany ku tyłowi do połknięcia. Dziecko z ankyloglosja nie ma takiej możliwości, jedzenie sprawia mu trudność.
• zaburzony jest prawidłowy odruch żucia, który wymaga przesuwania twardego kęsa pokarmowego ruchem rotacyjnym języka między zęby trzonowe
• utrwala się nieprawidłowa reakcja połykania - z językiem płasko ułożonym na dnie jamy ustnej lub wysuwaniem go między zęby
• ze względu na nieprawidłowe ułożenie języka - nieprawidłową pozycje spoczynkową, następuje nieprawidłowy wzrost kości, podniebienie wysklepia się, język napiera na żuchwę, powodując jej wypychanie. Szczęka zwęża się, co powoduje zachodzenie na siebie zębów, powoduje wady zgryzu.
• język ma problemy z dotarciem do każdego miejsca w jamie ustnej, co utrudnia lub wręcz uniemożliwia wymiatanie zalegających resztek pokarmu, co sprzyja rozwojowi próchnicy
• ślinienie się - zalegający na dnie jamy ustnej język utrudnia odpływ śliny, a dodatkowo nieprawidłowy sposób połykania powoduje, że dziecko "nie nadąża" z połknięciem. Dodatkowo, nieprawidłowa pozycja języka i jego napieranie na żuchwę powoduje osłabienie mięśni odpowiadających za domykanie buzi.
• problemy artykulacyjne - w języku polskim aż 12 głosek wymaga uniesienia korony języka do górnego wałka dziąsłowego. Biorąc pod uwagę, że głoski t, d, n pojawiają się już u 12-miesięcznego dziecka, a głoska "l" ok 2-3 roku życia, skrócenie wędzidełka powoduje od początku nieprawidłowe ich brzmienie i patologiczna pozycję języka. W dalszym rozwoju artykulacji powinny pojawiac sie głoski Sz, ż, cz, dź i najtrudniejsza, głoska wibrująca "r", często nie są one wymawiane prawidłowo. Występuje seplenienie przy dźwiękach szeregu szumiącego, a głoska "r" często zastępowana jest głoską "j", lub "y" lub "ł"
• skrócone wędzidełko powoduje zmianę pozycji kości gnykowej, jako rezultat nadmiernego napięcia mięśni nadgnykowych, co pociąga za sobą mięśnie podgnykowe połączone z mostkiem, obojczykiem, łopatkami, krtanią, osierdziem poprzez powięź szyjną. W rezultacie może to doprowadzić do zaburzeń postawy ciała.

Choć to tylko mała, niepozorna błona pod językiem, zlekceważona, może przynieść wiele szkody. Nie lekceważ, szukaj specjalistów, którzy pomogą Ci zbadać dziecko dokładnie. Nie daj się zbyć nieprawdziwymi informacjami, nie bagatelizuj objawów.

Obserwuj swoje dziecko i reaguj od razu!

Bibliografia:

1. K. Stańczyk, E. Ciok, K. Perkowski, M.Zadurska, Ankyloglosja - przegląd piśmiennictwa W: Forum ortodontyczne, Zakład Ortodoncji Warszawski Uniwersytet medyczny, 2015
2. B. Ostapiuk, Ankuloglosja, jako przyczyna artykulacyjnych trudności W: Biomedyczne uwarunkowania rozwoju oraz zaburzeń języka
3. S. Oakley, Tongue-tie in Babies: A Guide for Parents, from sarah@nursingnurtre.co.uk
4. M. Machoś, M. Czajkowska, Ssanie bez tajemnic, Wydawnictwo GooGoo, 2019